NIÊN BIỂU
TRƯỜNG PHAN CHÂU TRINH
(từ 1952
đến 1975)
1952
Theo đề nghị cuả các nhân sĩ Ðà
Nẵng, trình văn cuả ông Thị trưởng Ðà
Nẵng,và đề nghị cuả ông
Giám Ðốc Nha Học Chánh Trung Việt, Thủ hiến Trung
Việt là ông Lê Quang Thiết đã ký công văn số 3214 –
VP – SV ngày 7-8-1952, đồng ý thiết lập tại Ðà
Nẵng một lớp Ðệ thất (lớp 6 ngày nay).
Văn thư nầy nêu rõ 2 việc:
thứ nhất Phủ Thủ hiến chỉ đài
thọ lương hướng và phụ cấp các giáo
sư tuyển dụng; thứ nhì Trưởng ty Học
Chánh Ðà Nẵng kiêm nhiệm chức vụ Hiệu
trưởng lớp Ðệ thất tân thiết. Như thế, vấn đề phòng ốc và bàn
ghế, điạ phương phải tự lo.
Lớp Ðệ thất đầu tiên khai
giảng ngày 15-9-1952, học tại trường Tiểu
Học Ðà Nẵng, phiá sau Ty Học Chánh, hiệu
trưởng là ông Lê Khắc Giai, Ty trưởng Ty Học
Chánh. (Ty Học Chánh và trường Tiểu Học lúc
đầu là một cơ sở dính liền, cổng
trước nằm trên đường Yên Bái, cổng sau
nằm trên đường Phan Ðình Phùng. Về sau tách riêng,
nhân viên ty Học Chánh sử dụng cổng
đường Yên Bái, còn giáo viên và học sinh
trường Tiểu Học ra vào cổng đường
Phan Ðình Phùng, bên cạnh nhà Máy Ðèn Ðà Nẵng.)
1953
Niên khoá 1953-1954, trường tân lập
tuyển vào 2 lớp Ðệ thất, cọng thêm lớp
Ðệ thất cũ nay lên Ðệ lục (lớp 7 ngày nay)
thành 3 lớp, vẫn học tại trường Tiểu
Học. Hiệu trưởng thay đổi từ ông Lê
Khắc Giai, đến giáo sư Lê Cảnh Ngôn, rồi giáo
sư Bùi Tấn.
Thầy Bùi Tấn đã đề nghị ba
danh nhân để Hội đồng Giáo sư chọn
lựa đặt tên trường là: Phan Châu Trinh, Trần
Cao Vân và Thái Phiên. Ða số giáo sư chọn
tên nhà chí sĩ Phan Châu Trinh. Thầy Bùi Tấn trình lên
Nha Học chánh Trung Việt và giáo sư Phạm Ðình Ái, Giám
đốc Nha Học chánh, trình vào Bộ Giáo dục ở
Sài Gòn. Bộ Giáo dục ra nghị
định số 95 – GD/NÐ ngày 6-5-1954 chính thức
đặt tên trường Phan Châu Trinh kể từ niên
khóa 1954-1955.
Cũng trong thời gian thầy Bùi Tấn làm
hiệu trưởng, dãy nhà giữa cuả trường
Phan Châu Trinh hiện nay, bắt đầu được
xây dựng (chưa có tầng lầu), nằm trong khu
đất giữa các đường Lê Lợi
(trước mặt), Thống Nhất (bên trái), Duy Tân (sau
lưng) và Nguyễn Hoàng (bên mặt), nếu đứng
từ dãy đầu tiên nhìn ra. Lúc đó, khu
đất nầy là một vùng đất cát hoang, có
nhiều chỗ trủng thấp, nhiều bụi cây
nhỏ, nằm bên cạnh trường Tiểu Học Pháp
(École Primaire Française de Tourane). Trường
tiểu học Pháp được chuyển giao cho Ty
Học chánh vào năm 1954. Ty Học chánh cho
trường Phan Châu Trinh tạm sử dụng, để
làm nhà cho ông Hiệu trưởng, một số giáo sư
và các lớp Nữ công, Gia chánh và đánh máy chữ. (Ðến năm 1957, do đề nghị cuả ông
Hiệu trưởng trường Phan Châu Trinh, dãy nhà
nầy mới chính thức được sáp nhập vào
cơ sở trường). Ðường
Thống Nhất và đường Nguyễn Hoàng có
nhiều cây kiền kiền cao. Những cây kiền
kiền trên đường Thống Nhất, cạnh
trường Phan Châu Trinh, về sau bị bão làm ngã bớt,
còn những cây kiền kiền trên đường Nguyễn
Hoàng vẫn được giữ nguyên khi nhà trường
làm hàng rào dọc theo đường Lê Lợi, và chận
ngang đường Nguyễn Hoàng năm 1957.
1954
Kể từ niên khóa
1954-1955, trường Phan Châu Trinh dọn về cơ
sở mới, số 31 đường Lê Lợi. Sau Tết Ất Mùi (1955),
giáo sư Huỳnh Văn Gi, tốt nghiệp trường
Cao Ðẳng Sư Phạm Ðông Dương (Hà Nội) vào thay
thầy Bùi Tấn giữ chức Hiệu trưởng
trường Phan Châu Trinh. Thầy Bùi Tấn
vào Tam Kỳ làm Hiệu trưởng trường Trung
Học Tam Kỳ, lúc đó chưa có tên. (Cũng chính
thầy
Bùi Tấn đã đề nghị tên ba danh
nhân là Trần Cao Vân, Phan Thành Tài và Lê Ðình Dương
để Hội đồng Giáo sư Tam Kỳ quyết
định, và sau đo Hội đồng chọn tên
trường là Trần Cao Vân)
1956
Giáo sư Huỳnh Văn Gi
về hưu năm 1956, giáo sư Nguyễn Ðăng Ngọc
được cử lên thay thế làm hiệu
trưởng kể từ niên khoá 1956-1957. Vào lúc
nầy, bắt đầu công trình đổ đất san
phẳng mặt bằng sân trường, trồng thêm các
cây kiền kiền và cây phượng trong sân trường.
Dãy nhà lầu 8 phòng học (dưới 4 phòng, trên 4 phòng)
phiá tay trái dãy nhà chính, nằm dọc theo
đường Thống Nhất bắt đầu
được xây cất, và được sử dụng
từ niên khoá 1958-1959. (Thầy Nguyễn Lương
Hiền, giáo sư môn Triết học trường Phan Châu
Trinh từ năm 1964 đến năm1975, kể rằng
lúc còn đi học ở Huế, thầy Hiền vào Ðà
Nẵng làm công nhân dựng nòng sắt để đổ
béton cuả dãy nhà nầy.)
1958
Từ niên khoá 1958-1959, lần đầu tiên
trường Phan Châu Trinh mở lớp Ðệ tam (lớp 10
ngày nay), gồm đủ cả 3 ban: Khoa học thực
nghiệm (ban A), Khoa học toán (ban B) và Văn chương
sinh ngữ (ban C); mỗi ban 1 lớp.
1959
Từ niên khoá 1959-1960, trường Phan Châu
Trinh mở lớp Ðệ nhị (lớp 11 ngày nay), gồm
đủ 3 ban. Tuy nhiên, sau khi đỗ
kỳ thi tú tài bán phần (tức tú tài 1) vào cuối niên
học (1959-1960), học sinh phải ra Huế học
tiếp lớp Ðệ nhất để dự thi tú tài toàn
phần (tú tài 2).
Tầng trệt dãy nhà bên cánh phải
trường Phan Châu Trinh (từ trong nhìn ra và nằm
cạnh khúc đường Nguyễn Hoàng đã bị
chắn ngang), Phòng thí nghiệm, sân bóng rổ nhà
trường được xây xong trong niên khoá nầy. (Giáo sư Trần Hữu Duận cho biết khi
ông đến dạy trường Phan Châu Trinh từ niên
khoá 1960-1961 thì Phòng thí nghiệm vừa xây xong.)
1961
Ngày 19-5-1961, Bộ Quốc
Gia Giáo Dục ra nghị định số 768 – GD/NÐ chính
thức hợp thức hoá việc thiết lập
trường Trung học công lập Ðệ nhất cấp
Phan Châu Trinh Ðà Nẵng.
1962
Từ niên khoá nầy, trường Phan Châu
Trinh được chính thức cải biến thành
trường Trung học Ðệ nhị cấp theo nghị
định số 1448 – GD/PC/NÐ ngày 11-9-1962 cuả bộ
trưởng Bộ Quốc Gia Giáo Dục. Nhà trường
mở thêm các lớp Ðệ nhất (lớp 12 ngày nay)
với đầy đủ 3 ban A, B, C. Như thế,
từ đây, trường Phan Châu Trinh đầy
đủ các lớp Ðệ nhất và Ðệ nhị
cấp.
Vừa bước qua niên khoá 1962-1963, giáo
sư Nguyễn Ðăng Ngọc được thuyên
chuyển, giáo sư Ngô Văn Chương đến thay.
Sau biến cố 1-11-1963
(tổng thống Ngô Ðình Diệm bị lật đổ),
giáo sư Châu Trọng Ngô từ Huế vào thay giáo sư Ngô
Văn Chương.
1965
Năm 1965, giáo sư Châu Trọng Ngô xin
trở về trường Quốc Học Huế, giáo
sư Ðặng Ngọc Tuấn xử lý thường vụ
Hiệu trưởng. Lúc đó, Hội đồng Giáo
sư Phan Châu Trinh đưa ra bản nhận định
phản đối lời tuyên bố bất lợi cho giáo
dục cuả ông Tổng trưởng Giáo dục Trần
Ngọc Ninh, nên tháng 10-1965, giáo sư Ðặng Ngọc
Tuấn được mời vào Sài Gòn để tham
khảo và đợi lệnh tại Bộ Giáo dục. Giáo
sư Nguyễn Ðức Giang, Hiệu trưởng Trung
học Nguyễn Huệ, Tuy Hòa, được cử ra
thay thế, nhưng Giáo sư Giang không ra. (Theo lời
kể cuả ông Trần Hữu Duận)
Trong khi không có Hiệu trưởng, cũng
không có Giám học, ông Tổng giám thị là giáo sư
Trần Hữu Duận xử lý công việc Hiệu
trưởng đến tháng 9-1966, dầu không có sự
vụ lệnh bổ nhiệm.
1966
Tượng nhà chí sĩ Phan Châu Trinh, do giáo
sư Ðoàn Văn Toàn thực hiện, được chính
thức dựng trước cột cờ sân trường
nhân lễ huý nhật thứ 40 cuả cụ Phan là ngày
24-3-1966.
Giáo sư Trần Vinh Anh
đến nhận nhiệm vụ Hiệu trưởng
từ tháng 9-1966.
1967
Tháng 6-1967, ông Trần Vinh
Anh tử nạn trong khi đi chấm thi tại Nha Trang. Ông Thái Doãn Ngà, giám học
nhà trường, lên làm Hiệu trưởng.
Dãy văn phòng, sát
đường Lê Lợi, được xây xong. Văn phòng
nhà trường được chuyển đến dãy nhà
nầy cho đến nay.
1971
Từ niên khóa 1971-1972, trường Phan Châu
Trinh mở rộng cơ sở: 1) tâng lầu dãy nhà cánh
mặt cuả trường (từ trong nhìn ra, trên khúc
đường Nguyễn Hoàng cũ); 2) thêm một dãy
lầu mới được xây song song với dãy lầu
cũ bên cánh trái nhà trường, giữa dãy lầu cũ
và đường Thống Nhất; 3) dãy nhà chính, cũ
nhất cuả trường, dãy chính giữa trong niên
học đầu tiên, được tâng lầu và bắt
đầu sử dụng từ niên khoá 1972-1973.
1973
Lúc đó, Sở Học chánh Ðà Nẵng
được thành lập, ông Thái Doãn Ngà được
cử chức vụ Giám đốc Sở Học chánh, giáo
sư Huỳnh Mai Trác, Giám học, lên thay làm Hiệu
trưởng trường Phan Châu Trinh cho đến năm
1975.
1975
Sau khi nắm quyền, cộng sản
muốn đổi tên trường và triệt hạ
bức tượng Phan Châu Trinh, nhưng bị phản
ứng ngấm ngầm nhưng mạnh mẽ cuả dân chúng,
nên cộng sản từ bỏ ý định nầy.
TRẦN GIA PHỤNG
(PCT 1958-1960 và
1967-1975)